تفاوت فسخ نکاح با طلاق

عقد نکاح از سه طریق طلاق، فسخ و بذل مدت، منحل می‌شود. بذل مدت، مخصوص عقد غیر دائم است؛ اما دو مورد طلاق و فسخ، به عقد دائم مربوط می‌شود. با وجود این‌که در هر دو، رابطه زناشویی پایان می‌یابد، اما تفاوت‌هایی بین شرایط و نوع این خاتمه وجود دارد که در این مبحث به ذکر شرایط فسخ و تفاوت آن با طلاق، می‌پردازیم.

منظور از فسخ نکاح چیست؟

فسخ نکاح از مواردی است که به‌واسطه آن، عقد نکاح منحل می‌شود. به موجب قانون مدنی ایران، مواردی وجود دارد که در صورت بروز یا معلوم شدن، زوجین می‌توانند تقاضای فسخ نکاح را بنمایند. مهم‌ترین اصل در قانون، بقای بنیان خانواده است اما در بعضی مواقع، این بقا باعث ضرر و زیان به یکی از طرفین می‌شود. طبق قانون، در صورتی‌که بقای زندگی مشترک به دلیل وجود عیوبی در یکی از زوجین به مخاطره افتد، برای جلوگیری از زیان‌های احتمالی، امکان فسخ نکاح را به طرف مقابل می‌دهد.

ماده قانونی فسخ نکاح

طبق ماده 1122 قانون مدنی، در صورت وجود عیوبی در مرد، به زوجه این حق را می‌دهد که عقد نکاح را فسخ کند؛ این عیوب، شامل موارد زیر است:

• خصاء: نوعی عارضه مربوط به اخته شدن زوج 
• عنن: این عارضه به معنای ناتوانی مرد در نعوظ است و اگر این عارضه در مدت یک سال از مراجعه زن به دادگاه، برطرف نشود و یا در صورتی‌که این عارضه پس از عقد نیز به‌‌وجود آید، باز هم زن می‌تواند تقاضای فسخ نکاح را داشته باشد.
• مقطوعی آلت تناسلی مرد.

بیماری هایی که باعث فسخ نکاح میشود؟

علاوه بر عیوب مربوط به زوج که به زوجه حق فسخ نکاح را می‌دهد، عیوبی نیز در ماده 1123 قانون مدنی ذکر شده که در صورتی‌که زوجه به آن مبتلا و مرد قبل از عقد، از آن‌ها مطلع نبوده، می‌تواند تقاضای فسخ نکاح را داشته باشد. این موارد طبق قانون، عبارت از موارد زیر است:

• جذام: نوعی بیماری پوستی
• افضاء: عبارت است از یکی شدن مجاری حیض و بول
• زمین‌گیری
• نابینا شدن از دو چشم
• برص: نوعی بیماری پوستی است که باعث به‌وجود آمدن لک‌های سفید و سیاه بزرگ در بدن می‌شود.
• قرن: وجود استخوان در فرج که باعث مشکل در نزدیکی می‌شود.

عیوبی که بین زن و مرد مشترک است

تنها عیبی که ممکن است هر کدام از زوجین به آن مبتلا باشند، جنون است که طبق ماده 1121 قانون مدنی، وجود جنون در هرکدام از زوجین، به شرطی که استقرار داشته و مستمر یا ادواری باشد، باعث ایجاد حق فسخ، برای طرف مقابل می‌شود.

فسخ نکاح چه تفاوتی با طلاق دارد؟

همان‌طور که گفته شد، فسخ نکاح، در صورت وجود عیوبی در هر یک از زوجین، به‌وجود می‌آید که باعث انحلال عقد نکاح می‌شود؛ ولی طلاق، به درخواست مرد و یا با دلایلی محدود، به خواست زن انجام می‌شود. فسخ نکاح با طلاق، تفاوت‌هایی دارد که در این‌جا به ذکر آن می‌پردازیم:

1. طلاق با جاری شدن صیغه مخصوص و با حضور دو شاهد عادل انجام می‌شود ولی فسخ نکاح، با اراده صاحب حق، انجام و تنها کافی‌ است که به طرف مقابل اطلاع داده شود.
2. برای طلاق باید حتما از دادگاه کسب اجازه نمود، ولی در فسخ نکاح، تنها احراز وجود شرایط حق فسخ، کافی است.
3. طلاق، به‌هنگام دوران عادت یا نفاس زن، صحیح نیست و شرایط خاص زن باید در نظر گرفته شود؛ اما در فسخ نکاح، نیاز به رعایت شرایط نیست.
4. طلاق در اصل، حق مرد است؛ ولی در صورت احراز شرایط در فسخ نکاح، می‌تواند از جانب زن هم باشد.
5. طلاق، مختص عقد دائم است؛ اما فسخ نکاح، هم برای عقد دائم و هم منقطع، صورت می‌گیرد.
6. طلاق رجعی، امکان رجوع به همسر را پس از طلاق، ممکن می‌نماید؛ اما در فسخ نکاح، تنها با نکاح جدید امکان رجوع وجود دارد.
7. در طلاق، در صورت عدم نزدیکی، زن استحقاق دریافت نصف مهریه را دارد؛ اما در فسخ نکاح، زن حق مهریه نداشته و فقط در صورتی‌که فسخ به موجب عنن باشد، زن مستحق دریافت نیمی از مهریه است.
8. در صورتی‌که طلاق سه مرتبه رخ دهد، جز با محلل، یعنی ازدواج با دیگری و طلاق، امکان ازدواج مجدد، وجود ندارد, اما در فسخ، هر چند بار که اتفاق بیفتد، ازدواج مجدد، ایرادی ندارد.

نکات مهم فسخ نکاح

چندین نکته در ارتباط با فسخ نکاح باید مورد توجه قرار گیرد:

• در صورتی‌که جنون در زن، پس از عقد ایجاد شود، مرد حق فسخ ندارد.
• در رابطه با عنن در مرد، برخلاف سایر شرایط که باید هنگام عقد وجود داشته باشند، اگر بعد از عقد هم به‌وجود آید، باز هم زن، حق فسخ خواهد داشت.
• در صورتی‌که هر یک از زوجین، از بیماری و عیوب دیگری در زمان عقد آگاهی داشته باشد، دیگر حق فسخ نخواهد داشت.
• اگر هنگام عقد، شرط صفت برای یکی از طرفین انجام شده باشد و بعد از عقد ثابت شود که فرد، فاقد آن شرط است، طرف مقابل، حق فسخ خواهد داشت.
• فسخ نکاح، فاقد تشریفات موجود در طلاق بوده و یک طرفه است.
• لفظ یا عملی که دلالت بر وقوع فسخ داشته باشد، موجب فسخ نکاح می‌شود ولی باید حتما به‌صورت رسمی ثبت شود.
• بعد از اعلام فسخ، مراجعه به دادگاه و صدور حکم فسخ و ثبت در دفتر اسناد رسمی، ضروری است.
• در فسخ نکاح، پیش از نزدیکی، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؛ مگر در رابطه با عنن، که زن مستحق نیمی از مهریه است. اما فسخ پس از نزدیکی، باعث تعلق کل مهریه می‌شود.

فسخ نکاح و مهریه

طبق ماده 1101 قانون مدنی، در فسخ نکاح، پیش از نزدیکی، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد، مگر این‌که فسخ به‌دلیل عنن، یعنی ناتوانی مرد در نعوظ، صورت گرفته باشد که در این حالت زن، مستحق نیمی از مهریه است. در صورتی‌که فسخ نکاح پس از نزدیکی باشد، مرد باید مهریه را به‌طور کامل پرداخت نماید.

برای فسخ نکاح به کجا مراجعه کنم؟

برخلاف طلاق که باید مراحل تشریفاتی آن طی شده و با جاری شدن صیغه طلاق خاتمه یابد، فسخ نکاح، تشریفات خاصی نداشته و هرگونه لفظ یا عملی که دلالت بر فسخ باشد، باعث فسخ نکاح می‌شود؛ اما ثبت فسخ نکاح ضروری است. بنابراین باید با مراجعه به دادگاه و اثبات مورد فسخ و دریافت حکم از سوی دادگاه، می‌توان آن را ثبت نمود.